Pedodonti / Çocuk Diş Hekimliği
Pedodonti Latince kökenli bir kelime olup Latincede “çocuk” anlamına gelen “pedo” ve “diş” anlamına gelen “donti” kelimelerinin birleşiminden oluşur. Pedodonti nedir sorusunun cevabı kısaca doğumdan itibaren 13 yaşına kadar olan bebek ve çocuklarla ilgilenen diş hekimliği branşı şeklindedir. Her çocuğun diş gelişimi birbirinden farklı olduğundan, doğumdan ergenliğe kadar olan dönem demek de yanlış olmayacaktır. Bu nedenle üst sınır 14 ya da 15 yaşına kadar genişletilebilir.
Çocuk diş hekimliği olarak da bilinen pedodonti bölümünde koruyucu önlemler ağır basmaktadır. Pedodonti bölümünün birincil hedefi, ağız ve diş sağlığı ile ilgili sorunların oluşumunu engelleyici önlemler almak ve çocukları dişlerinde çürük oluşmadan geleceğe ulaştırmaktır. Bu hedeflere yönelik olarak uygulanan işlemler koruyucu diş hekimliği uygulamaları adını alır.
Pedodonti bebek ve çocukların süt ve kalıcı dişlerinin korunmasını kapsayan ağız ve diş sağlığı konularının yanı sıra yüz - çene bölgesi gelişiminin takip ve tedavisiyle de ilgilenir. Çocuk diş kliniğinde görev yapan uzman diş hekimine ise pedodontist adı verilir. Pedodontist unvanına sahip bir uzman diş hekimi, 5 senelik diş hekimliği eğitiminin ardından 3 yıllık özel ek bir uzmanlık eğitimi de almakta ve mesleğini bu hususta icra etme yetkisine sahip olmaktadır. Pedodontistler, ilgili yaş grubundaki bebek ve çocukların davranışlarına yönelik yönlendirme yaparak, çocukların ağız ve diş gelişimine uygun tedavi uygulamalarını yapmakta uzmanlaşmışlardır.
Pedodonti neden önemlidir?
Erişkin yaşlardaki sağlam ve sağlıklı bir ağız ve diş yapısına sahip olmak, küçük yaşlardaki eğitimin yeterli ve doğru verilmesiyle yakından ilişkilidir. Ağız ve diş sağlığı eğitimi ile ilgili alışkanlık kazanılması çok küçük yaşlarda başlar. Bu nedenle bu konudaki eğitimler küçük yaşlardan itibaren verilmelidir. Eğitimin ailede başladığı göz önünde bulundurulduğunda, çocuk diş hekimlerinin ailelerle sürekli iletişim halinde olmalarının önemli bir gereklilik olduğu yadsınamaz.
Neden Pedodonti?
Çocuklar ve yetişkinlerin ağız - diş yapıları ve kişilik özellikleri birbirinden farklıdır. Bu nedenle çocuklara ait ağız ve diş sağlığı problemleri ayrı bir ana bilim dalı olan çocuk diş kliniği tarafından incelenmektedir.
Genellikle süt dişleriyle ilgili sorunlar “nasıl olsa bu dişler düşecek” düşüncesiyle anne babalar tarafından önemsenmemektedir. Oysa süt dişlerle ilgili problemler genellikle daimi dişlere de yansıtmaktadır. Erken diş kaybı, çürükler, eksik diş gibi süt dişleriyle ilgili pek çok sorun kalıcı dişleri olumsuz yönde etkiler.
Pedodonti hangi sorunlarla ilgilenir?
Kısaca ifade etmek gerekirse pedodonti; doğumdan ergenliğe kadar olan dönemdeki bütün çocukların ağız ve diş sağlığı problemleri ile ilgilenmektedir. Ek olarak yüz - çene gelişimi ve problemleri de pedodonti kliniğinde takip ve tedavi edilmektedir. Çocuk diş hekimi;
- Çocuklar ve ebeveynlerine ağız ve diş sağlığı ilgili eğitim vermek,
- Sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazanması konusunda yardım etmek,
- Biberon çürüğü olarak bilinen 71 aylık ve daha küçük çocuklarda görülen erken çocukluk çağı çürüklerinin önüne geçilmesi için ebeveynlerin eğitilmesi,
- Çürükleri önlemeye yönelik olarak bölgesel vernik ya da jel florür ve fissür örtücü uygulamaları,
- Zamanından önce düşen dişler ya da zorunlu çekimler nedeniyle ortaya çıkan boşlukları daimi dişlerin çıkışı için korumak amacıyla diş kaymalarını önleyen yer tutucu uygulamalarını yapmak,
- Travma nedeniyle oluşan dişlerde kayıp, kırıklar, çatlaklara yönelik tedaviler,
- Dişten kopan parçaların tekrar yapıştırılması işlemi,
- Sporla uğraşan çocukları için koruyucu aparey yapımı,
- Çocukların süt ve daimi dişlerindeki çürüklere yönelik dolgu, kanal tedavisi ve kaplama uygulamaları,
- Gerekli durumlarda amputasyon olarak adlandırılan ve halk arasında küçük kanal tedavisi olarak bilinen uygulamalar,
- Diş köklerini de içeren ileri çürüklerde dişin kurtarılma olanağı kalmadığı durumlarda diş çekimi yapılması,
- Ortodontik problemleri önlemek için gerekli uygulamaları yapmak,
- Diş teli, şeffaf plak gibi ortodontik tedaviler,
- Kalıtımsal ağız, diş ve çene ile ilgili sorunların tedavisi,
- Çocuklarda görülebilen diş sıkma ve gıcırdatma tedavisi için gece plağı uygulaması,
- Diş eti hastalıklarının tedavisi gibi işlemleri gerçekleştirmek üzerine uzmanlaşmıştır.
Pedodontide uygulanan amputasyon nedir?
Amputasyon, çocuk diş hekimliğinde çürük süt dişleri için kullanılan bir tedavi yöntemidir. Halk arasında küçük kanal tedavisi olarak bilinir. Çürük süt dişi kalıcı dişler çıkana kadar ağızda tutabilmek için yapılan bir tedavi yöntemidir. Çürüğün çok ileri olduğu durumlarda uygulanır. Dişte bulunan çürüğün dişi besleyen damarlara ve sinirlere kadar ulaşması durumunda amputasyon tedavisi yapılmaktadır.
Amputasyon tedavisinde, dişteki çürük kısım alınmakta, diş bakterilerden temizlenmekte; fakat kanal tedavisinden farklı olarak damar ve sinirler çıkarılmamaktadır. Böylece dişin canlılığını koruma amaçlanmaktadır. İşlemin son aşamasında açılan boşluğa uygun malzemeyle dolgu yapılır. Eğer gerekliyse porselen, zirkonyum gibi maddelerden kaplama da yapılmaktadır. Amputasyon tedavisi, düşme zamanı yaklaşmış süt azı dişlerinde dişin daha uzun süre ağızda kalabilmesi için uygulanan bir tedavi yöntemidir.
Pedodonti biriminde florür uygulaması nasıl yapılır?
Çocuk diş hekimliğinde koruyucu tedavilerin en önemlilerinden olan florür uygulaması en sık olarak okul öncesi dönemde yapılır. Flor diş sağlığı için önemli ve gerekli bir mineraldir ve eksikliğinde dişlerde çürüklerin oluşumunda artış görülür. Başlangıç aşamasındaki çürüklerin ilerlemesi diş hekimi tarafından yapılan florür uygulaması ile önlenebilmektedir.
Florür dişlerde bakterilerin plak oluşturmasını yavaşlatmakta ve çürük oluşumu %40 oranında azaltmaktadır. Diş yüzeylerine uzman bir diş hekimi tarafından 4-6 ayda bir vernik şeklinde sürülerek uygulanmaktadır. Tablet şeklinde sistemik olarak alınmadığı ve bölgesel uygulama yapıldığı için çocukların sağlığı üzerinde olumsuz bir etkiye yol açmamaktadır. Diş yüzeyine sürüldüğünde kısa sürede kuruyup sertleşmektedir. Bu nedenle de yutma ve zararlı etkiye neden olma riski yok denecek kadar azdır ve uzman ellerde uygulandığında çocuklarda güvenle kullanılabilir.
Çocuk diş hekimliğinde yapılan fissür örtücü uygulama nedir?
Öncelikle fissür nedir açıklayacak olursak, dişlerin çiğneyici yüzeyindeki girintili ve yarıklara fissür denildiğini söyleyebiliriz. Fissür örtücü uygulaması ise, çocuklarda azı dişlerinin çiğneyici yüzeylerine bu girinti ve yarıkları örtecek şekilde, uzman bir çocuk diş hekimi tarafından uygulanan akışkan bir dolgu maddesiyle kaplama işlemidir. Dişleri çürümekten koruma amacıyla sadece bir defa yapılan bir uygulamadır ve 6 yaşından itibaren tüm süt ve daimi azı dişlere uygulanabilir.
Fissür örtücü uygulaması, florür vernik uygulamasından farklıdır ve mümkünse diş sağlığını şansa bırakmamak adına florüre ek olarak tüm çocuklara uygulanması önerilmektedir. Uygulaması kolaydır ve 5 dakika gibi kısa bir süre içerisinde tamamlanmaktadır. Uygulama sırasında diş dokusunda herhangi bir kayıp yaşanmamaktadır. Fissür örtücü uygulaması yapılmazsa çocuğun azı dişlerine ek koruma uygulanmadığından daimi ya da süt azı dişleri çürüme riskiyle karşı karşıya kalır. Fissür örtücü uygulaması en sık olarak 6 yaş dişleri dediğimiz ve ağızda en uzun süre kalan ve daimi bir diş olan 1. azı dişlere yapılır.
Pedodonti uygulamalarının yetişkin diş hekimliğinden farkları nelerdir?
Çocuk diş hekimliğinde pedodontist, hastalarına yetişkinlere göre daha farklı şekilde yaklaşır. Yapılan tüm koruyucu ya da tedavi edici işlemler esnasında en önemli konu hastaların korku, acı ve sıkıntı duymadan tedavi edilmesidir. Sağlıklı çocukların yanı sıra kalp hastalığı, zihinsel gerilik, beyin felci gibi farklı hastalıkları ve engelleri olan çocuklar da pedodontistler tarafından tedavi edilirler. Özel bakım ve ilgi gerektiren bu hastalar çoğu durumda sedasyon ya da genel anestezi altında tedavi edilmek durumundadırlar.